Rot opmerking? Zo ontwikkel je gezonde assertiviteit

Heb jij dat ook wel eens? Je hebt spijt van je eigen reactie. Nu weet je precies hoe je had willen reageren. Maar ja, achteraf is altijd makkelijk prakten. Nu is het moment voorbij.

Vergroot het bewustzijn van je grenzen en ontdek hoe je met de hieronder beschreven stappen gezonde assertiviteit ontwikkelt.

Dat zorgt voor meer verbinding, meer ruimte voor de liefde en om jezelf te zijn.

Over jouw grens

Door iets op een bepaalde manier te zeggen gaat iemand soms, bedoeld of onbedoeld, over jouw grens.

’Bedoeld’ bijvoorbeeld door je met opzet uit te dagen; te manipuleren, te kleineren of te kwetsen.

Maar meestal toch raakt een ander je onbedoeld. Eigen frustraties worden op jou afgereageerd; woorden worden ongelukkig gekozen; of degene in kwestie heeft niet geleerd hoe zich doeltreffend en ontwapenend uit te drukken.

Verbale agressie

Commentaar verpakt als ‘grapje’; ongevraagd ‘advies’; jou definiëren; of een steek onder water geven zijn, net als schelden, voorbeelden van verbale agressie. 

De ene vorm is veel makkelijker te herkennen dan de andere. Maar expliciete of juist meer subtiele vormen van verbale agressie hebben wel hetzelfde effect.

Agressie roept agressie op

Verbale agressie zorgt voor gevoelens van verwarring, frustratie, schaamte, ontoereikendheid en boosheid.

Agressie wekt vaak ook agressie op. Vooral als de betrokkenen onbewust en daardoor reactief reageren. Dan kom je voor je het weet samen terecht in een neerwaartse spiraal, die zichzelf ook nog versterkt.

Grenzen aangeven

In geval van onbedoelde en meer impliciete overschrijding van je grenzen is het moeilijk om die grenzen duidelijk aan te geven. 

Het is het verleidelijk om het nare gevoel dat het je geeft weg te rationaliseren. Door jezelf voor te houden dat het natuurlijk niet zo is bedoeld en dat je zelf waarschijnlijk gewoon overgevoelig reageert.

Dan neem je echter jouw gevoel en daarmee jezelf niet serieus. Je ontneemt jezelf en de ander de mogelijkheid tot opheldering van één en ander en herstel van de verbinding en het onderlinge vertrouwen.

Dat klinkt met het oog op ‘kleine’ uitlatingen en (ongelukkige) uitwisselingen allemaal misschien een beetje zwaar. Maar het zijn die ervaringen in relatief korte momenten in de tijd, die als een soort kralenketting aanéén rijgen.

Al die momenten samen geven vorm je onderlinge band en zijn bepalend voor de kwaliteit daarvan. 

Gezonde assertiviteit met behulp van geweldloze communicatie

Om schade aan elkaar en je onderlinge verstandhouding te voorkomen, is het van belang om te leren hoe je in dit soort gevallen assertief kunt reageren. Direct of alsnog op een later moment.

Dat wil niet zeggen dat je het altijd zult doen natuurlijk, maar hoogst waarschijnlijk wel vaker 🙂 Je inzicht en oefening hierin vergroot je begrip van-, compassie met- en vertrouwen in jezelf en daarmee je gevoel van eigenwaarde. 

Dat maakt dan weer dat het steeds iets gemakkelijker wordt en je helpt er de ander mee om hetzelfde te doen. Gezonde assertiviteit bevestigt en bekrachtigt jou en de ander in een positieve vicieuze cirkel, die zichzelf ook nog versterkt.

Zo doe je dat

Je eigen fysieke en emotionele reactie (h)erkennen

Als je in interactie met een ander een rot gevoel krijgt, herken dat als een signaal dat jouw grenzen worden overschreden en neem dat gevoel serieus.

Vraag jezelf af wat er op dat moment feitelijk gebeurt en neem die feiten zo zuiver mogelijk waar. Vraag jezelf af: ‘wat voel ik?’.

Kom je tot de conclusie dat wat de ander deed of zei voor jou inderdaad grens overschrijdend was?

Dan kun je als volgt assertief, dat wil hier zeggen; ontwapend en doeltreffend, reageren:

• Deel je feitelijke waarneming. Bijvoorbeeld: ‘Ik hoor je zeggen…’. Als er sprake was van een indirecte verbale aanval, vraag dan om verduidelijking: ‘Wat bedoelde je daarmee?’ ‘Wil je zeggen dat…?’.

• Deel jouw gevoel, dat wat je op dat moment moeilijk vindt. Bijvoorbeeld: ‘Het kwetst me…’ of ‘Het geeft met het gevoel dat ik het niet goed heb gedaan’.

• Vraag naar begrip. Bijvoorbeeld: ‘Kun jij je dat voorstellen?’ of ‘Snap jij dat?’.

• Doe een positief geformuleerd verzoek voor de toekomst: ‘Zou je (mij) alsjeblieft….?’.

Dit is eenvoudig, maar niet gemakkelijk en niet altijd zal de ander direct open en begripvol kunnen reageren. 

De aanhouder wint

Aanhouden loont dan meestal. Gun de ander de tijd die wellicht nodig is om zich te herstellen en om jou te kunnen zien en horen. In veruit de meeste gevallen kan er dan alsnog een open gesprek plaats vinden. Zodat er aandacht is voor jullie allebei en ieders behoefte.

Als dat niet lukt en de ander wimpelt je af of gooit er nog een schepje bovenop, dan heb je ontdekt dat deze persoon jouw grenzen niet respecteert. Je kunt dan voortaan je best doen om gepaste afstand tussen beiden te bewaren.

Luister niet naar degene in jezelf die zegt dat jij je aanstelt of je recht hebt verspeeld om op een goede manier voor jezelf op te komen. Ook al zette je op het moment zelf de tegenaanval of een verdediging in, deed je helemaal niets of maakte je je fysiek of emotioneel uit de voeten.

Vechten, vluchten of bevriezen

Het is normaal en begrijpelijk dat je op het moment zelf niet altijd in staat bent om op een adequate manier te reageren. Ons brein is er op geprogrammeerd om bij vermeend gevaar automatisch over te schakelen naar vechten, vluchten of bevriezen.

Hoe vaker je jouw reactie en die van de ander achteraf aandacht geeft en onderzoekt. Hoe beter je begrijpt wat de trigger was en hoe je daarop reageerde. En hoe eerder je jouw reactie in een toekomstig moment zal kunnen herkennen. 

Je bent steeds directer in staat om te (h)erkennen wat er in het moment gebeurt en kunt daar dan op een assertieve manier op reageren. Met alle positieve gevolgen van dien.

Gezonde assertiviteit vergroot onderling respect en vertrouwen

Verbale agressie komt voor in verschillende vormen. Soms is het echt agressief bedoeld, meestal niet. Het effect is echter hetzelfde: gevoelens van verwarring, frustratie, schaamte, ontoereikendheid en boosheid.

Leer je eigen fysieke- en emotionele reactie (h)erkennen als je grenzen worden overschreden. Door jezelf in het moment zelf of achteraf waar te nemen en te bevragen.

Alleen al het vaststellen en erkennen van de verbale agressie van de ander en het effect op jou voor jezelf is een belangrijke stap en geeft ruimte.

Oefen een adequate, geweldloze reactie zoals hiervoor beschreven en breng deze zo vaak mogelijk in de praktijk.

Dat helpt om conflicten te ontzenuwen en respect, mededogen en verbinding te vergroten. Zodat je gevoel van eigenwaarde en de kwaliteit van je relaties toeneemt en er een positieve vicieuze cirkel in gang wordt gezet.

De specialist op het gebied van geweldloze communicatie is de Amerikaanse klinisch psycholoog Marshall B. Rosenberg. Als je meer wilt weten raad ik je zijn boek ‘Geweldloze Communicatie’ aan.