Benut de kansen van je midlifecrisis
Midlifecrisis. Ineens is het er. Het moment waarop het tot je doordringt dat je onherroepelijk van middelbare leeftijd bent.
Misschien overvalt het je plotseling. Of ervaar je eerder een verzameling van kleine schokjes. Zoals bij het zien van een foto van je confronterend kale achterhoofd, als een barman je mevrouw noemt, of door de hoeveelheid jaren die je terug moet scrollen bij het invullen van je geboortedatum op een online formulier.
Je leeft achteloos je leven, klimt gestaag en ineens… sta je verontrust bovenop de heuvel van je leven en heb je vanaf daar vrij zicht op de dood, die aan de overzijde geduldig op je wacht.
‘Op het midden van ons levenspad gekomen
Kwam ik bij zinnen in een donker woud
Want ik had niet de rechte weg genomen…’
De tweede ronde
Natuurlijk valt niet iedereen in het midden van zijn leven volledig uit zijn verhaal. Bij sommigen van ons blijft het bij nauwelijks merkbare veranderingen in houding of gedrag. Waarna het evenwicht zich min of meer vanzelf weer herstelt.
Maar anderen vallen zo hard dat ze de eerste jaren daarna volledig gedesoriënteerd zijn. Dan is het als wakker worden in een nieuw land waar je de taal niet kent en niet weet hoe de metro’s rijden.
Ondanks de persoonlijke verschillen blijkt uit onderzoeken naar kenmerken van mensen tussen de zevenendertig en de vijftig jaar een universele dynamiek. Opvallend is een onrust die erg doet denken aan de pubertijd. Waarin zekerheden over wie je bent, waarom je leeft en hoe je leeft ineens overhoop liggen.
Pamela Druckerman benoemde het midden van het leven als: ‘A decade without a narrative’. Een decennium zonder verhaal. Een toestand van desoriëntatie in wat misschien wel de drukste fase van het leven is. In een ‘sandwich-positie’ met opgroeiende kinderen, ouder wordende ouders en drukke banen.
Een periode waarin je het gevoel hebt dat je op basis van gewijzigde inzichten alles opnieuw moet uitvinden. Met wie je omgaat, wat zinvol werk is, hoe je eruit ziet en hoe je in het leven staat. Je bent je jeugd kwijt, maar hebt er nog geen nieuw verhaal voor in de plaats.
In combinatie met het besef van de eigen sterfelijkheid en de eindigheid van de tijd is het geen wonder dat mid-lifers laag scoren in onderzoeken naar tevredenheid. Een periode bekend als de midlifecrisis.
Vruchtbare bodem
Zo’n periode van tijdelijke verwarring en desoriëntatie in je leven kan een vruchtbare bodem blijken waarin je een nieuwe basis vindt, voor een leven op basis van wie jij werkelijk bent en wat past bij jou.
Het afbrokkelen van je zekerheden door toenemende levenservaring, kan je (bij vlagen) een helder zicht bieden op wie je in essentie bent. Er ontstaat ruimte om nieuwe keuzes te maken, die aansluiten bij wat jij hier in dit leven komt doen. Ruimte ook voor de spirituele dimensie en een evolueren naar meer diepgang in jezelf.
En het heeft nog zin! Door de gestegen levensverwachting en ons huidige niveau van welvaart heeft het zin om je leven om te gooien als je pakweg veertig of vijftig bent. Er is nog genoeg tijd om te kunnen genieten van een nieuwe partner of nieuwe carrière. Om een poging te doen om alsnog iets van jezelf en het leven te gaan begrijpen.
Midlifecrisis
Maar als je niet weet wat je overkomt, omdat je je ervaringen niet in een breder kader kunt plaatsen; je geen herkenning en erkenning bij anderen vindt; je er helemaal alleen uit probeert te komen (dan wel met de ‘vriendelijke tegenwerking’ van vrienden en familie); of omdat je je schaamt of simpelweg niet weet bij wie je anders terecht zou kunnen, dan kunnen de gevolgen groot zijn.
Je kunt je heel neerslachtig en eenzaam voelen. De onrust die steeds toeneemt en geen uitweg vindt kan situaties explosief maken. Er ontstaan samenballende krachten die een ontsnapping zoeken in dromen en fantasieën over een nieuwe leven, een nieuwe verliefdheid, een nieuw verhaal, een sluimerend vuur dat tot een brand kan uitgroeien zodra er iets of iemand voorbijkomt die eens flink pookt.
‘Het zou toch handig zijn als dit inzicht een plekje zou kunnen krijgen in ons collectieve bewustzijn. Folder in het rekje bij de huisarts? Er met elkaar over praten?’
Dan is het uitkijken geblazen, voor bijvoorbeeld een onstuimige sprong naar de vrijheid. Relaties lopen (wellicht onnodig) stuk. Je verlaat vrouw en kinderen voor een vrouw die je zwanger hebt gemaakt of breekt ‘out of the blue’ met je beste vrienden of je al jaren vertrouwde zakelijke agentschap.
Er wordt veel over wordt geschreven maar er is geen breed gedeelde, wetenschappelijk onderbouwde kennis over wat levensloop psychologen ‘de tweede fase van de volwassenheid noemen’.
Je persoonlijke ontwikkeling kan door gebrek aan kennis of de nodige ondersteuning op belangrijke punten stagneren of geheel vastlopen. Dat is een gemiste kans voor jou, voor jouw belangrijke anderen en doet tekort aan wat jij de wereld te bieden hebt.
Bovendien kan het leiden tot een permanent wrevelig chagrijn dat je onder mensen van middelbare leeftijd vaak ziet. Daar wordt ook niemand beter van.
Heroriëntatie op je Zelf; hoe pak je dat aan?
Ben jij in het midden van je leven beland en herken je een onrust, onzekerheid of desoriëntatie als hiervoor beschreven? Realiseer je dan om te beginnen dat je niet de eerste en niet de enige bent die een midlifecrisis meemaakt.
Neem jezelf niet te serieus, maar deze fase in je levensloop met haar eigen specifieke uitdagingen en mogelijkheden juist wel. Al voelt het soms nog zo voorspelbaar en al is het hier en daar één groot, lachwekkend cliché.
Wil je voorkomen dat je vastloopt of onnodig lijdt en het meeste halen uit deze mooie maar uitdagende en vaak ook verwarrende fase? Heb dan aandacht, heb vertrouwen, heb geduld, blijf bewegen en overweeg de volgende tien suggesties.
Waarvan in het bijzonder de laatste, waarin ik je laat kennismaken met de bijzondere betekenis die Voice Dialogue en de Psychologie van het Bewuste Ego daarin voor jou kunnen hebben.
1: Verwelkom de geestelijke dimensie
2: Reken op conflict
3. Perspectief: Change the way you look at it…
4. Onderzoek de aantrekkingskracht van jouw ‘alternatieve leven’
5. Heb geduld
6. Blijf in beweging
7. Heb aandacht voor wat jou zin en betekenis geeft.
8. Maak ruimte voor spel en creativiteit
9. Wees mild en sta jezelf fouten en vergissingen toe
10. Gun jezelf de juiste ondersteuning
1. Verwelkom de geestelijke dimensie
Je bent inmiddels ouder, maar wordt in deze fase in zekere zin jonger. Jonger van geest. Dat is een zeer krachtige ontwikkeling. Mensen zullen je daar soms op afwijzen. Ze zullen vinden dat je je als een kind gedraagt.
Dat klopt ergens ook wel. Je bent als een ‘spiritueel kind’. In het begin van je leven ben je gericht op de fysieke en mentale dimensie in dit leven. Maar als je dit punt van ontwaken in jezelf raakt, dan kom je in contact met een extra dimensie, de geestelijke.
Er is meer in het leven dan je een goede baan en de juiste looks. Je wordt nieuwsgierig en wilt onderzoeken en experimenteren. Je (her)ontdekt je essentie, je ziel of hoe je dat dan ook maar wilt benoemen. Jouw geheel eigen manier van dansen en bewegen door dit leven. Je spirituele vermogens nemen toe.
2. Reken op conflict
Terwijl jouw instelling en gewoonten veranderen, kun je rekenen op meer of minder subtiele weerstand in je omgeving. Grote kans dat het hier en daar conflict oproept.
Want mensen houden over het algemeen niet van verandering. Jouw persoonlijke ontwikkelingen kunnen de belangrijke personen om je heen daarom onbedoeld angst aanjagen. Dan kan het zijn dat ze in opstand komen, je erop bekritiseren.
Vrienden, kennissen en familieleden geven in deze omstandigheden vaak ook slechte of tegenstrijdige adviezen. Niet omdat ze kwaad willen, maar omdat de meeste mensen daarbij uitgaan van wat goed zou zijn voor henzelf, van wat ze zelf in jouw situatie zouden doen.
Maar zij zijn jou niet en het gaat er in deze periode van verandering juist om dat jij jouw hoogst persoonlijke antwoorden op de vragen in jezelf vindt. Dus wees voorzichtig in wat je deelt en met wie. Laat een ander je proces niet ontregelen.
In een eerder stadium van je leven geef je jouw eigenheid, je eigen stijl vaak op om er bij te kunnen horen. Je past je aan om te kunnen mengen met andere mensen. Vervolgens begin je, terwijl je ontwaakt, meer in je eigen stijl te komen. Daarmee strijk je anderen regelmatig tegen de haren in. Dus veel advies dat je zult krijgen is, ga terug naar je oude stijl. Pas je weer aan!
Terwijl dat nu dus juist niet gewenst is. Jij bent meer in je eigen stijl aan het raken en hebt daar de ruimte voor nodig. Daarom ben je wat aan het ‘duwen’ en experimenteren.
Om anderen niet te forceren of te overweldigen met jouw beweging, zul je jezelf daarbij soms ook wat moeten inhouden. Zodat anderen je bij kunnen blijven benen en de gelegenheid krijgen om aan te schakelen. Vooral ook in een partnerrelatie, als je die hebt. Dit is een precair evenwicht.
Als partners in een liefdesrelatie niet openstaan voor elkaars persoonlijke ontwikkelingen en niet met elkaar meebewegen, zal dit de relatie met de tijd verslechteren en uiteindelijk breken. Maar ook als je wel open blijft staan voor elkaar en mee wilt bewegen is ieders timing anders. Gun elkaar daarom de tijd om in beweging te komen en waar van toepassing opnieuw bij elkaar aan te haken.
Misschien wil jij je huis of je auto verkopen. Misschien wil je ineens leren drummen of naar Santiago lopen. Maar je partner zegt: “Jij bent gek! Ik wil dat helemáál niet”. Oefen geduld en laat je omgeving wennen. Geef ze de tijd om zich aan jouw veranderingen aan te passen.
3. Perspectief: Change the way you look at it…
Geef ook jezelf de tijd. Sta jezelf je angstige, eenzame of verdrietige gevoelens toe en laat deze periode gaan over transformatie. Geef jezelf de tijd om je eigen waarden opnieuw te onderzoeken, een nieuw innerlijk evenwicht te vinden en je te heroriënteren op jezelf en je leven.
Als je aan je levensloop denkt als een weg die naar boven loopt en ergens in het midden ineens weer begint te dalen, dan krijg je halverwege het gevoel alsof je over een steile piek stapt. Het gaat ineens alleen nog maar ‘down hill’.
Dat perspectief is niet erg realistisch en zorgt er bovendien voor dat je bang wordt en jezelf gaat pushen. Je voelt een enorme haast om allerlei gewenste veranderingen zo snel mogelijk door te voeren.
Zie de lijn van je leven liever als een enorm plateau.
Deze jaren, grofweg beginnend bij je zevenendertigste tot tweeënveertigste levensjaar en eindigend rond de leeftijd van zevenenzeventigste tot tweeëntachtigste, vormen de top van je leven. Wat zijn een paar jaar om te veranderen als je nog achtendertig jaar hebt om het leven te leven in lijn met wie jij werkelijk bent en wat jij het liefste wilt?
4. Onderzoek de aantrekkingskracht van jouw ‘alternatieve leven’
Je kunt het gevoel hebben van urgentie. De plotselinge heldere inzichten over wat voor jou belangrijk is en hoe jij je leven wilt leven in combinatie met je besef van de eindigheid van het leven kunnen je het gevoel geven dat je haast hebt. Het is nu of nooit!
Je bent in deze periode makkelijk geneigd om weg te rennen van knellende verplichtingen. Maar jezelf forceren doet pijn. Je zult jezelf beschadigen en de belangrijke anderen om je heen.
Pas daarom op voor de aantrekkingskracht van de verandering zelf. Denk aan het verhaal over het gras van de buren. Het is dwaas om keuzemogelijkheden te wensen voor het bereiken van resultaten die je op zich helemaal niet zou willen.
Help jezelf door heel specifiek de details van het alternatieve leven (waarin je eerder gemaakte fouten niet zijn begaan of waarin je hebt wat je nu begeert) of die nieuwe liefde te verkennen. Waar staat het voor? Wat van je eigen leven en relatie sluit het buiten dat je nu juist heel erg waardeert?
5. Heb geduld
Instant bevrediging is in een proces van persoonlijke transformatie geen optie. Het kost gemakkelijk een paar jaar om dit door te komen. Je kunt het niet met een druk op de knop klaar spelen.
6. Blijf in beweging
Ook je lichaam wordt in deze periode als het ware opnieuw bedraad. Er vindt heling plaats. Vaak hebben we in onze cultuur op dit punt van ons leven een hoop schade aangericht door te hard te werken en onszelf teveel te pushen om te presteren zoals we denken dat we geacht worden te doen.
Dit is de tijd om weer te kunnen opladen, om jezelf fysiek te resetten en het evenwicht te herstellen, te helen. Bewegen en sporten helpt hierbij. Vaak krijg je daar ook meer behoefte aan. Veel mensen raken er in deze periode zelfs verslaafd aan omdat het zo goed voelt.
Natuurlijk geldt ook hier, let op je grenzen en forceer jezelf niet.
7. Heb aandacht voor wat jou zin en betekenis geeft.
Maak ruimte voor inspanningen die waarde hebben om zichzelf. Maak in je werk, in je relatie, in je vrije tijd ruimte maken voor jouw existentiële waarden. Vind je eigen ‘Inner Source of Joy’. Voor de een is dat poëzie, voor de ander zijn dat worstenbroodjes.
Zet jezelf in voor iets dat groter is dan jezelf. Voor een hoger doel.
Onderzoek voor jezelf of, en zo ja, hoe je in je leven het gevoel hebt ergens bij te horen; een verhaal over je leven aan jezelf verteld; jouw eigen persoonlijke bijdrage levert aan de wereld; boven het alledaagse kunt uitstijgen (transcendentie).
De zin die je aan deze ervaringen ontleent versterkt je gevoel van verbondenheid met de ander en de wereld.
8. Maak ruimte voor spel en creativiteit
Voor je omgeving ziet het er wellicht uit alsof je je onvolwassen gedraagt. Terwijl je jezelf in feite opnieuw openstelt voor leren in spel en creativiteit.
Spel geeft de gelegenheid om te ontdekken en veranderen. Sta jezelf toe om de veranderingen te ervaren; gewoontepatronen te doorbreken; nieuwe mensen te ontmoeten; deuren open te gooien; te sporten; te oefenen in dankbaarheid, geduld en in het waarnemen op een dieper niveau.
9. Wees mild en sta jezelf fouten en vergissingen toe
In dit proces van persoonlijke verandering zul je een hoop moeilijke keuzes moeten maken. De verleiding om die weg te duwen, terwijl je naar het juiste antwoord zoekt is groot.
Maar het heeft geen zin om te wachten tot alle omstandigheden perfect met elkaar in lijn zullen zijn. Het probleem daarbij is namelijk dat de timing nooit perfect zàl zijn.
‘There is no wrong way; It’s a personal choice.’
Er is niet één juist antwoord. Het omgekeerde is daarmee echter ook waar. Er is ook geen fout antwoord. Zolang je fouten kunt herkennen als leerervaringen, dan is elke stap vooruit ook echt een stap vooruit.
Voorkom dat je mislukkingen, vergissingen, of het commentaar van anderen daarop, leiden tot het ‘een-stap-vooruit-twee stappen-terug’ patroon. Want dat is voer voor je innerlijke criticus. Dan raak je misschien verslagen voordat je goed en wel bent uitgespeeld.
10. Gun jezelf de juiste ondersteuning
Gun jezelf de juiste hulp en begeleiding. Processen van persoonlijke ontwikkeling volgen een cyclisch niet lineair patroon en zijn nooit klaar of af. Wel vraagt het de ene periode meer aandacht en geduld dan de andere. Soms ligt het voor de hand wat je te doen staat en kom je er zelf wel uit. Een andere keer zwoeg je voort of loop je vast. Net als ieder ander.
Als jij op zoek bent naar rust en helderheid in jezelf, naar een nieuw antwoord op wie je bent, wat voor jou waar is en waarheen je op weg bent en daar zelf de verantwoordelijkheid voor wilt nemen, dan is dit een geweldig moment voor een volgende stap. Voor verdieping en versterking van de relatie met jezelf. Om ja te zeggen tegen jezelf en te durven doen wat daarvoor nodig is.
Voice Dialogue en de Psychologie van het Bewuste Ego (ofwel het bewuste midden zoals ik het hierna zal noemen) is een levensfilosofie en methode voor zelfonderzoek en bewustzijnsontwikkeling die je daarin op briljante wijze kan ondersteunen.
Daarom laat ik je er hier graag verder kennis mee maken. Mede aan de hand van praktijkervaringen van Margot en haar man Peter zal ik uitleggen: wat het is; hoe het voor je kan werken; en met welke krachtige en heilzame ingrediënten.
Wat is Voice Dialogue?
Dr. Hal Stone, een van oorsprong Jungiaans analist en dr. Sidra Stone, gedragspsycholoog vonden elkaar na een professionele ontmoeting in 1972 als collega’s en als geliefden. Ze gingen samen een rijke relatie aan en ontwikkelden een visie (the Psychology of Selves ofwel the Psychology of the Aware Ego Proces) en een methode voor bewustzijnsontwikkeling en zelfonderzoek die bekend werd als Voice Dialogue.
Voice Dialogue (dialoog van stemmen) is ontstaan vanuit en gebaseerd op de visie dat je persoonlijkheid is opgebouwd uit meerdere delen. Deze delen worden ook aangeduid als zelven; ikken; deelpersoonlijkheden of energiepatronen.
Van die verschillende deelpersoonlijkheden blijkt in de praktijk het duidelijkst als je innerlijke verdeeldheid of twijfel ervaart. Er zijn dan twee delen of stukken in jezelf met tegenstrijdige gevoelens en gedachten.
Een deel van je wil bijvoorbeeld heel graag meer tijd voor zichzelf alleen. Terwijl een ander deel in jezelf daar bang voor is en steeds de gezamenlijkheid en de afleiding zoekt in het contact met anderen. Of je voelt je erg aangetrokken tot die ene collega op je werk en je wilt graag toenadering zoeken, maar een ander deel in je is het daar niet mee eens en probeert juist afstand te houden.
Graag stel ik je hier voor aan Margot. Margot is getrouwd en moeder van 2 jonge kinderen. Ze is dol op haar man Peter en na zestien jaar nog altijd gelukkig met hun huwelijk. Maar ook verliefd op een ander. Margot voelt schaamte en schuld maar ook een enorme verrukking over wat deze verliefdheid in haar wakker kust.
Ze wil absoluut kiezen voor Peter, maar heeft ook het gevoel dat niet alles tussen hen gezegd kan worden. Er is ‘een geheimzinnigheid’ die het vertrouwen uitholt en afstand en spanning tussen hen veroorzaakt.
Bewustzijn van kwetsbaarheid
We worden allemaal geboren als open, onbevangen en gevoelige wezens. Je komt ter wereld met je eigen unieke aard, je eigen manier van zijn in de wereld.
Naast deze eigenheid, je persoonlijke essentie, heb je als mens het vermogen om jezelf te ontwikkelen en aan te passen. Er zijn een oneindige hoeveelheid ikken of energiepatronen in jezelf die je al dan niet tot ontwikkeling kunt brengen. Het totaal van deze ikken vormt je individuele persoonlijkheid.
Als kind leer je dat je een zeker mate van controle moet uitoefenen op je omgeving om onprettige ervaringen zoveel mogelijk te vermijden. De ontwikkeling van je vermogen om die controle uit te oefenen is de ontwikkeling van je persoonlijkheid.
Je vermogens om controle ofwel macht uit te oefenen, zijn als een persoonlijke beschermende muur rond je kwetsbaarheid. Je persoonlijkheid komt dus tot ontwikkeling als gevolg van de noodzaak om te gaan met je kwetsbaarheid.
Hoe sterker je op deze manier opgebouwde persoonlijkheid is, hoe verder je afdwaalt van je kwetsbaarheid en je persoonlijke psychische blauwdruk. Je verliest contact met je unieke aard naarmate je leert om meer macht te gebruiken.
Margot’s aard is kleurrijk; open; intens; liefdevol; origineel; en aanwezig. Zelfs als ze haar best doet om zich daarop in te houden en aan te passen knalt dit er doorheen (zelf heeft ze dat niet zo erg in de gaten).
Als Margot’s moeder zichtbaar geërgerd reageerde als ze enthousiast, luid en aanwezig was en verzuchtte “doe jij nou ’s normaal kind”, dan was dat naar. Als Margot zich spontaan mengde in een gesprek tussen de volwassenen om haar heen en haar inbreng overduidelijk niet werd gewaardeerd, dan deed dat pijn. Ze was nog klein, voelde zich verdrietig en afgewezen en… paste zich aan.
Margot’s laat zichzelf dus van nature graag in al haar originele kleuren zien. Dit kreeg een behoorlijke knauw toen ze op een geheel eigen wijze een act opvoerde tijdens een schoolvoorstelling. Andere kinderen vonden haar toen raar en jouwden haar uit. Ze is in de periode die daarop volgde erg gepest. Dit heeft Margot diep geraakt en deed pijn op alle mogelijke manieren. Ze denkt sindsdien wel drie keer na voordat ze zichzelf zo zonder voorbehoud helemaal laat zien.
Primaire ikken
De delen in jezelf die je in antwoord op je omgeving ontwikkelt om jezelf staande te houden en succesvol te zijn worden primaire deelpersoonlijkheden genoemd.
Zoals bijvoorbeeld: de Ratio; de Behager; de Verantwoordelijke ouder; de Controleur; de Opstandige; de Drammer enzovoorts. Deze beschermende en beheersende energiepatronen vormen met elkaar een groep ikken die je leven besturen en je persoonlijkheid bepalen.
Waarschijnlijk herken je deze groep beschermende deelpersoonlijkheden als ‘ik’, als datgene waar jij je mee identificeert als zijnde jijzelf. “Ik ben nu eenmaal zo…”.
Samen vormen deze delen van je persoonlijkheid, ieder met hun eigen aanpassingsvermogen en creativiteit, dus dat wat/wie je denkt te zijn.
De primaire (beschermende) delen van je persoonlijkheid hebben leefregels van jouw ouders en de maatschappij / cultuur waarin je leeft in zich opgenomen en stellen regels voor jouw gedrag waarvan ze denken dat die je veiligheid zullen garanderen en die er volgens hen voor zorgen dat andere mensen je zullen accepteren.
Margot ontwikkelde een primair deel in zichzelf dat zich Het Filter noemt. Daarmee kan ze zich per situatie aanpassen aan wat zij denkt dat de ander verwacht en van haar aan kan. Ze houdt zich onbewust steeds op zichzelf in, in afstemming op haar omgeving. Dit deel ‘tuned’ zo goed mogelijk in op de ander, doet aannames over waar de ander is en wat de ander denkt en voelt en handelt op basis daarvan.
Het Filter wil voor Margot dat ze geliefd is en geaccepteerd wordt door anderen. Het wil voorkomen dat anderen haar veroordelen, afwijzen en in het ergste geval verlaten.
De primaire delen van je persoonlijkheid bepalen hoe emotioneel je mag zijn, hoe luid je mag spreken aan tafel en wat dwaas, belachelijk of gevaarlijk is en je dus absoluut achterwege moet laten.
Om deze ontwikkeling mogelijk te maken zullen de energiepatronen die tegengesteld zijn aan jouw primaire deelpersoonlijkheden minder of niet ontwikkeld worden en ondergronds moeten gaan. Dit zijn je zogenaamde verstoten delen.
Verstoten ikken
Verstoten delen of energiepatronen zijn die stukken van jezelf die in jouw sociale omgeving niet op waardering konden rekenen of die jouw overleving in de weg stonden.
Als je van jongs af aan bijvoorbeeld hebt geleerd om je onzichtbaar te maken om zo emotionele uitbarstingen van een ouder te voorkomen, dan zal het voor jou moeilijker zijn om jezelf zichtbaar te maken en te laten gelden. Ook als je inmiddels volwassen bent, op een andere manier voor jouw kwetsbaarheid zou kunnen zorgen en daarom inmiddels daarvoor niet meer zo afhankelijk bent als vroeger van je ouders.
Als je altijd veel waardering voor je intellect en je schoolprestaties hebt gekregen en een zeer harde en precieze werker bent geworden, dan zal het voor jou misschien lastig zijn om je werk ook eens te laten liggen voor de nodige ontspanning. Of om met een gemiddeld resultaat genoegen te nemen als dat je beter uit zou komen.
Schaamte en zelfkritiek
Een bijzondere rol is hierbij weggelegd voor jouw Innerlijke Criticus. Deze bemoeit zich met van alles dat je dient te doen en dient te laten. Overeenkomstig de regels van je primaire ikken welteverstaan.
Hij (of zij natuurlijk, maar ik houd het voor het gemak even op hij) heeft een soort alarmfunctie en schiet toe als je iets doet of probeert te doen wat afwijkt van jouw innerlijke norm. Doorgaans door je te vertellen wat je niet goed doet en waar je tekort schiet.
Op deze manier zorgt de Criticus dat jij je blijft aanpassen aan ‘de regels van de groep’, wat die regels ook zijn. Op die manier wil hij liefde en bescherming voor je regelen en je pijn en schaamte besparen.
Je innerlijke kritische stem ontwikkelt zich vanaf je vroege jeugd zonder dat jij je daar zelf bewust van bent. Dat is gezond en natuurlijk. Het lastige is alleen dat hij meestal niet van ophouden weet.
Als de Innerlijke Criticus zijn oorspronkelijke doel in zijn enthousiasme al lang is vergeten, blijft hij toch heimelijk en zonder enige controle van buitenaf in functie. Waardoor jij je onbehagelijk, onhandig en bang gaat voelen.
Zichzelf zonder omhaal uitspreken, vooral als ze denkt dat haar overtuiging afwijkt van die van de ander, voelt voor Margot gevaarlijk. Ze gaat conflict met de ander bij voorkeur uit de weg en ontwikkelde de overtuiging:”wat ik te zeggen heb is niet relevant”.
Margot ontwikkelde een sterke Innerlijke Criticus die constant in de gaten houdt of er verbinding is met de ander en of zij zich wel ‘gedraagt’. Haar Criticus is een hij en klinkt zo: “Je praat teveel; je legt het niet duidelijk genoeg uit; jij mag dit niet zeggen; je bent lelijk; je bent stom; als hij wist hoe jij werkelijk bent, dan zou hij niet van je houden; houd je mond en gedraag je nou eens zoals het hoort!”.
De vrijheid om zichzelf te zijn, te laten zien en uit te spreken; maar ook om gek te doen, anders te zijn, assertiviteit en drama werden door Margot verstoten. Ze werden in een kist achterin haar psychische kelder geschoven. Het luik werd gesloten en daar bovenop houdt haar Innerlijke Criticus trouw de wacht.
Het ervaren en leren kennen van je ikken
Wanneer je niet langer aanneemt dat je als persoon samenvalt met de primaire delen van je persoonlijkheid, krijg je de ruimte om die delen te ervaren voor wie/wat ze afzonderlijk zijn. Je ontdekt hun zorgen (jouw kwetsbaarheid) en hun (verborgen) agenda’s.
‘Je kunt niet in verhouding staan tot iets waar je helemaal mee samenvalt’
Alles dat je bent en ervaart in jouw werkelijkheid, kun je zien als een energiepatroon in één of andere vorm. Daarin komt je fysieke, emotionele, mentale of spirituele toestand tot uitdrukking.
Dat kan een vaag gevoel of een bijna niet waarneembare sensatie zijn of een volledig uitgekristalliseerde deelpersoonlijkheid.
Een ervaren Voice Dialogue begeleider helpt je daarmee contact te maken. Je leert je verschillende deelpersoonlijkheden kennen, door ze als zodanig in hun volle kracht en eigenheid van binnenuit te ervaren. Dus niet alleen door erover te praten.
Margot’s Filter komt aan het woord en krijgt alle gelegenheid om zich te laten kennen, gezien en gehoord te worden. Het Filter wordt duidelijk in zijn functie voor Margot en ze komt er achter wat zijn kwaliteiten en zorgen zijn. In Margot ontstaat ruimte doordat zij dit stuk in zichzelf kan voelen, zien, horen en begrijpen, zonder ermee samen te vallen.
Daardoor wordt het in je dagelijkse functioneren en interacties gemakkelijker om op te merken wanneer ze er zijn. Welk deel reageert er in welke situatie en waarom?
Innerlijk evenwicht via acceptatie
Bovendien krijg je door dit proces de mogelijkheid om ook de tegenpolen, je verstoten deelpersoonlijkheden te erkennen en te ervaren. Dat in jezelf wat je liever niet zou willen hebben of zelfs nog nooit onder ogen bent gekomen.
Het leren kennen en opmerken van ook deze verstoten ikken in jezelf is belangrijk, omdat je dan over hun kracht en inzicht kunt beschikken en ze je niet op een onbewaakt moment overspoelen.
Transformatie in dit licht betekent dus het honoreren van de verschillende tegengestelde energiepatronen, deze te voelen en ervaren en je bewustzijn ervan verruimen. Zodat je oog hebt voor de verschillende krachten en deze kunt leren kennen. Zodat ze je niet overnemen, maar jij zelf aan het roer kunt blijven.
‘Iedere primaire ik wacht tot het bewuste ego wordt geboren, zodat het grotendeels op zijn lauweren kan gaan rusten. Ieder ik doet wat het moet doen, door ons zo goed mogelijk tegen de wereld te beschermen, totdat we leren dat zelf te doen’
Dat is uitdrukkelijk iets anders dan een poging om bestaande (instinctieve) energieën om te vormen of te vervangen door andere. Want het gaat er juist om ook de donkere krachten naar de oppervlakte te brengen. Zo voorkom je dat ze je vanuit het onbewuste gaan bepalen, ze plotseling het roer van je overnemen, of je ontwikkeling saboteren zodat je vast komt te zitten.
Daarbij is het ene niet beter dan het andere. Elk deel, elke energie, wordt steeds volledig erkend en geaccepteerd in haar kwaliteit en haar schaduw. Het gaat er steeds weer om het voor jou juiste midden te vinden.
Op deze manier blijft er, zoals Hal en Sidra Stone het zelf uitdrukken, geen enkele reden over om je slecht of schuldig te voelen over hoe je nu bent.
Zodra Het Filter zich totaal gehoord, gezien en geaccepteerd voelt, raakt deze meer ontspannen en komt er ruimte om ook de andere kant te voelen en te horen. Het Vertrouwen in Margot, toont als een warm en moederlijk deel dat vertrouwt op een bron van onvoorwaardelijke liefde in Margot zelf. Het wil voor Margot dat zij zichzelf kan zijn en kan tonen, ook als de ander dat gek vindt of anders is. Juist dan.å
Jij en de ander
Het werken met de bestaande tegengestelde krachten in jezelf heeft uiteraard ook veel impact op je relaties met anderen. Zodra je jezelf meer bewust wordt van je eigen kracht; je kwetsbaarheid en je verschillende primaire en verstoten delen kun je ook het effect daarvan op de ander beter begrijpen.
Wat roep je op in de ander en waarom? Hoe reageert die ander en waarom? Waarom word je verliefd en op wie eigenlijk? Wat zegt dit over jou?
In de interactie tussen jou en de ander ontstaan (bindings)patronen waarin ook constant naar een natuurlijk evenwicht wordt gezocht tussen kracht en tegenkracht. Maakt de één zich groot dan voelt de ander zich klein. Die ander zal van daaruit iets doen om de macht terug te pakken en zich weer groot te voelen.
Verruiming van bewustzijn en perspectief
In het werk met Voice Dialogue is het perspectief van het Gewaarzijn belangrijk.
Een beschermend deel van je persoonlijkheid is altijd subjectief en vindt het zeer relevant wat andere mensen vinden en doen. Een beschermer heeft altijd een specifiek doel voor ogen.
Vanuit een neutrale positie die in Voice Dialogue het Gewaarzijn wordt genoemd, kun je echter waarnemen en registreren wat er is, zonder je daarover een oordeel te vormen of daar iets aan te willen veranderen.
Vanuit die positie val je niet langer samen met de verschillende delen / energiepatronen of rollen en kun je je daartoe verhouden.
Op het niveau van Gewaarzijn gaat het om objectief waarnemen van enige afstand. Dat zorgt voor meer overzicht over wat er gebeurde; over het proces; en de connectie tussen wat zich in jou en in je ruimere context afspeelt.
Het bewuste midden en de vrijheid om te kiezen
Met Hal en Sidra Stone kan het bewustzijn worden herkend als een proces van ontwikkeling dat voortdurend verandert. Bewustzijn is daarmee niet een ‘iets’, geen staat van zijn waar je naar kunt streven, maar een proces dat je kunt aangaan.
Daarbij gaat het er dus om jouw evenwicht te vinden tussen bestaande tegenstellingen en je bewustzijn in het midden te vergroten. Zo kun je vanuit daar zorgen voor jouw kwetsbaarheid en jouw kracht optimaal benutten.
Dat bewuste midden wordt in Voice Dialogue je Bewuste Ego genoemd, zijnde de uitvoerende functie in je psyche. Het deel van jou dat de uiteindelijke beslissingen neemt. Het deel dat ‘de zaak’ in bedrijf houdt. De ‘ik’ die je bedoelt als je het over jezelf hebt.
Dit ego ontvangt informatie uit het Gewaarzijn en de verschillende ikken / energiepatronen. Naarmate je bewustzijn zich meer ontwikkelt wordt je ego steeds bewuster. Dat wil zeggen het wordt beter in staat om echt te kiezen.
Want meestal wordt de uitvoerende taak overgenomen door een verzameling verschillende deelpersoonlijkheden. Dan lijkt het alsof het ego functioneert terwijl dat in werkelijkheid een combinatie is van beschermende primaire delen zoals de Pusher, de Behager, de Perfectionist, de Controleur en je innerlijke criticus.
Ze zien jou en de wereld waarin je leeft, verwerken de binnenkomende informatie en leiden je leven. Ze bepalen je persoonlijkheid, dat wat je denkt te zijn en vormen samen de ‘ik’ die je leven bestuurt.
Margot ontdekt in zichzelf dat ze bi-seksueel is en dat een diep gevoelde liefde en verbinding voor haar niet perse is voorbehouden aan één partner, aan één persoon als zijnde ‘de Ware’. Het heeft haar moeite gekost om dit in zichzelf te accepteren, omdat het zo afwijkt van wat ze vroeger geleerd heeft over ‘hoe het hoort’.
Bovendien is Het Filter er steeds zeer op tegen geweest dat zij zich hierover zou uiten naar Peter. Uit angst voor zijn veroordeling. Het Filter en haar Innerlijke Criticus hielden Margot steeds voor dat zij abnormaal was en dat ze veel te veel van Peter verschilde om samen een goede match te zijn. Dat Peter haar niet zou accepteren laat staan van haar zou houden als hij wist hoe zij werkelijk in elkaar stak. Ze schaamde zich en duwde haar verwarrende verlangens weg.
Maar daarmee verdwenen ze natuurlijk niet. Ze zochten een uitweg in de wereld van Fantasy-play waarin Margot regelmatig vluchtte en hechten zich op een onbewaakt moment aan Stefan op wie Margot tot haar geluk en ontzetting zeer verliefd werd.
Margot projecteert op hem dat wat ze in zichzelf (nog) niet durft toe te laten. Haar verlangen zichzelf serieus te nemen, zichzelf te laten zien als wie ze is en voor haar persoonlijke mening en overtuigingen uit te komen.
Margot heeft niet de bedoeling om al haar verlangens ook daadwerkelijk uit te leven, maar wil er juist naar Peter toe wel eerlijk over durven zijn. Eerlijk over hun onderlinge verschillen in voorkeuren en overtuigingen. Ze verlangt ernaar om deze verschillen te kunnen omarmen, ze naast elkaar te kunnen laten bestaan en zich naar zichzelf en Peter toe niet meer schuldig te hoeven voelen over wie ze is.
Dit ‘Handelende Ego’ blijft altijd wel in meer of mindere mate actief. Maar naarmate je jezelf door middel van je Gewaarzijn meer los kan maken van je primaire deelpersoonlijkheden en meer verstoten delen in jezelf kunt integreren, staat het steeds meer macht af aan je zogenoemde Bewuste Ego.
Jouw bewuste midden.
Bevrijd jezelf uit de gevangenis van automatische reactiviteit, oude patronen. Verwerf de vrijheid om werkelijke te kiezen. Als je leven je niet aanstaat, dan kun je daar wat aan doen.
Margot wordt in de loop van de sessies vrijer om te bewegen tussen haar verlangens en haar angsten. Door hun gezamenlijke werk vergroten Peter en Margot hun onderlinge veiligheid en vertrouwen en komt er meer ruimte om nieuwe risico’s te nemen door meer van zichzelf te laten zien.
Margot besluit vanuit haar ‘nu meer bewuste midden’ om haar angsten in de ogen te kijken. Ze besluit dat ze (nu volwassen) sterk genoeg is om het risico van afwijzing door Peter te accepteren en dat eventueel te dragen. Ze besluit zich te laten leiden door haar verlangen om zichzelf te kunnen en mogen zijn, juist in haar relatie tot Peter en haar vertrouwen dat ze hoe dan ook liefde waard is.
Peter reageert liefdevol en accepterend. Hij wordt vooral geraakt en ontroerd door het innerlijke gevecht dat hij zijn vrouw ziet leveren en haar moed om zichzelf daarin aan hem te tonen. Maar ook als hij dat niet had gekund, was dit in mijn ervaring een belangrijke en helende stap geweest voor Margot. Omdat ze zichzelf nu op een dieper niveau accepteert en op een nieuwe manier voor haar eigen kwetsbaarheid zorgt.
Wordt de tuinman van je ziel
Als je verwarring ervaart over wie je bent en wat voor jou waar en van waarde is; als je jezelf herkent in de confrontatie met je eigen sterfelijkheid; als je op zoek bent naar houvast en inzicht in jezelf en manieren om je opnieuw op jezelf te oriënteren, met jezelf te verbinden om van daaruit een nieuw evenwicht in jezelf, je relaties en je leven te vinden…
Sta jezelf dan toe dat deze periode gaat om transformatie en gun jezelf de nodige tijd, aandacht en ondersteuning.
Dit hele artikel is eigenlijk vooral bedoeld als één hartstochtelijke uitnodiging om de periode van transitie rond je veertigste levensjaar aan te grijpen om je opnieuw met jezelf te verbinden. Of zoals de Stones dat uitdrukken een uitnodiging tot het aanvangen van de reis van het bewustzijn. Het herstellen van het contact met je psychische vingerafdruk, je ware Zelf.
Voice Dialogue is daarbij een buitengewoon effectief en vaak ook geestig gereedschap, dat je kunt gebruiken om je bewustzijn te ontwikkelen en in kunt zetten voor je persoonlijke groei. Gun jezelf een ervaren facilitator en ervaar het vooral zelf.
Blijf in beweging en leef de persoon die je altijd wilde zijn. ‘Degene’ die je van binnen altijd heb gevoeld. Wil je hulp bij jouw proces of meer weten over Voice Dialogue? Neem contact met mij op of lees meer over de begeleiding die ik biedt.
‘We komen heus wel weer thuis, zolang we maar snappen wat er aan de hand is en bereid zijn dat rustig maar beslist te onderzoeken.’
Literatuur, bronvermelding
- The Happiness Curve, Why life gets better after midlife door Jonathan Rauch, uitgeverij Thomas Dunne Books, USA 2018.
- Thuiskomen in jezelf, Voice Dialogue handboek door Hal en Sidra Stone (vertaald door Philip Baumgarten), uitgeverij Ankh-Hermes, Utrecht 2017.
- Thuiskomen bij elkaar door Hal en Sidra Stone (vertaald door Philip Baumgarten), uitgeverij Ankh-Hermes, Utrecht 2011.
- Oog in oog met kwetsbaarheid. Voice Dialogue praktijkboek voor coaches en therapeuten door Marijke Leys, uitgeverij Boom, Amsterdam 2018.
